Onderwijs komt verrijkt uit Covid-crisis

Onderwijsmensen zijn veel flexibeler dan vaak gedacht. Dat geldt voor managers in het onderwijs, maar zeker ook voor de docenten. Covid 19 heeft weliswaar een heftige crisis in het onderwijs ontketend, maar belandt niet bijna iedere school met zekere regelmaat in één of andere crisis? De pandemie vroeg en vraagt er vooral om het onderwijs anders te organiseren. En dat heeft inzichten opgeleverd die het onderwijs ook na Covid veel op kunnen leveren. Dit zijn algemene conclusies die we kunnen trekken na een beknopte rondgang onder schoolleiders en interimmanagers in het basis- en voortgezet onderwijs. Het is een zelfbewust en opgeruimd beeld dat naar voren komt uit de gesprekken met hen. Crisis is ook goed voor een school. Want het versterkt de samenhang in het team.
Natuurlijk zijn er grote zorgen over de gevolgen ervan voor leerlingen met problemen, thuis of op school, of over de examenleerling. Of zelfs leerlingen in het algemeen. Maar men ziet lichtpunten, doordat het handelingsperspectief is verruimd.

De impuls van afstand en het belang van dichtbij

Lesgeven op afstand en dus de digitalisering van het onderwijs heeft een enorme impuls gekregen. “Dat hebben we maar mooi meegepakt en gaat niet meer weg”. Omgekeerd is het belang van de school als ontmoetingsplek voor kinderen en jongeren nog eens heel duidelijk geworden. Pijnlijk duidelijk vooral voor leerlingen die structuur nodig hebben. Vaak niet de grootste fans van naar school gaan, maar juist ook de kinderen en jongeren die het onderlinge contact op school zo broodnodig hebben. Zij dreigen in het digitale regime volledig van de radar te verdwijnen. Maar wat mooi is het dan dat we – als we weer volledig open zijn – zowel fysiek als online ‘onderwijs’ kunnen leveren: ontmoeten, uitwisselen, leren en ontwikkelen.

Wendbaarheid en veranderen

Scholen en de mensen die daarin werken bleken het afgelopen jaar over een enorme wendbaarheid te beschikken. En dat komt goed uit want er dient volgens sommigen structureel behoorlijk wat te verbeteren in PO en VO. Zij stellen dat het stelsel aan verandering toe is, hoewel zoiets uitspreken schoolleiders moeilijk valt. Want overhoophalen brengt ook onrust mee. Het is als in de zorg: stelselherziening lijkt voor de hand te liggen, anderzijds draait het nu, dus bezint eer je begint. Anderen laten liever het stelsel ongewijzigd en wijzen erop dat – zoals Covid liet zien – er nog veel ruimte voor verbetering binnen het stelsel bestaat. Ongelijke kansen – uitvergroot door Covid – moeten vooral écht worden aangepakt. En dat zou ook binnen het stelsel mogelijk zijn. Hoe dan ook, zoals één schoolleider het uitdrukte: “we lopen toch steeds tegen dat rare fenomeen aan, dat we in Europees perspectief de gelukkigste kinderen hebben, maar dat zij qua motivatie onderaan bungelen”. Men wijst erop dat veel te winnen is in de verbinding van leerlingen met hun docenten en met elkaar. Aan relaties werken levert veel op, zo wordt gesteld. Ook hogere resultaten.

Werkwijze op maat

Covid heeft ons dus laten zien dat scholen maatwerk kunnen leveren. En cruciaal daarvoor: flexibele inzet van het onderwijzend personeel blijkt heel goed mogelijk. Het biedt allerlei nieuwe perspectieven voor de inzet van al die goed kunnende en goed willende mensen.

Er zijn docenten voor wie digitaal lesgeven een tweede natuur is. En er zijn leraren bij wie de begeleiding van kleine groepjes leerlingen op het lijf is geschreven. Het bouwen van teams op dergelijke inzichten over persoonlijke kwaliteiten, kan onderwijs leuker, beter en effectiever maken. Voor leerling en leraar. En ook voor de managers, omdat het daarmee mogelijk ook efficiënter wordt. Want onderwijs op afstand kan – ook over scholen heen – de meest optimale inzet van mensen en indeling van klassen mogelijk maken. En personeelstekort is daarmee minder een lokaal probleem en meer een landelijke uitdaging geworden. Want die goede docent wiskunde in Vorden kan zomaar z’n trucje ook in Den Haag doen.

Jazeker, de scholen zijn door Covid ‘agile’ geworden, om er maar eens een trendy term in te gooien. De Scrummasters zijn opgestaan in het onderwijs. Want ‘never waste a good crisis’ doe je door snel te schakelen. En ineens kon dat…

Overpeinzingen

• Hee, docenten mochten hun kinderen ook naar de opvang brengen.
• Wij zijn blijkbaar toch een vitaal beroep 🙂
• Zouden we in de grote slagen door en na Covid ook niet nog eens naar de organisatie van het centraal schriftelijk kijken?
• Van instructie naar coaching wordt steeds gemakkelijker, nu de betrokkenheid van docenten sterk is verhoogd.
• Digitaal maakt les op afstand mogelijk. Dan is het een kleine stap naar ook meer inzet van digitale leermiddelen.
• Fijn dat kinderen in het autistisch spectrum vaak zo goed gedijen bij les op afstand.
• Zullen we dat oeverloze vergaderen maar in teams blijven doen. Kan alleen maar beter worden.
• Covid bleek vooral een kwestie van organiseren. Er zijn vele zaken in het onderwijs veel ingewikkelder. Want die vragen om tact.
• Covid bleek een kwestie van tact en organiseren.
• Follow the leader werkt niet, de mensen moeten hun eigen richting vinden en kunnen dat ook.
• De school is ook een chillplek, don’t forget!
• Grootste risico nu is dat we terugveren naar pré-covid.
• Een beetje schoolleider laat het niet gebeuren dat we terugvallen in de routine van vóór Covid.
• Mensen in een systeem houden geeft kramp.
• Crisis? Business as usual.
• Covid heeft een enorme impact op scholen gehad.
• Crisismanagement? Geen kant en klare aanpak, zoek de beste dingen van de school, geef ruimte aan boosheid.

Do’s van de Roo

• Covid brengt mensen tot elkaar. Houd dat vast en bouw erop verder.
• De verschillen tussen leerlingen worden uitvergroot door Covid.
• Zet het nieuw verworven instrumentarium daarvoor in.
• Ook de verschillen tussen docenten werden zichtbaar. Kwaliteiten maar ook zwakke punten. Maak daarvan integer en praktisch gebruik.
• Sterke leiders komen ook bovendrijven. Breng ze in positie als de nieuwe leidinggevenden.
• Laat hen de ruimte die crisis nu eenmaal schept benutten voor beter onderwijs.