Duizenden boeken zijn geschreven over management en leiding geven. Overigens vind ik management en leiding geven niet hetzelfde. Hier gaat het over leiding geven.
Het overgrote deel van die boeken gaat over veranderen. Veranderen van structuren, maar vooral veranderen van gedrag. En daar gaat het vaak mis. Waardoor eigenlijk? Hieronder enkele eenvoudige overdenkingen.

De verkeerde vorm
Een leidinggevende houdt voor haar verzameling docenten een gloedvol betoog over activerende didactiek. Haar enthousiaste betoog is doorspekt met succesverhalen en na twintig minuten zijn de docenten al aan de beurt met een activerende werkvorm. Want je moet natuurlijk wel zelf het goede voorbeeld geven.

Het verkeerde voorbeeld
Een leidinggevende heeft hart voor haar docenten, is begaan met hun welbevinden en welzijn en spreekt regelmatig over het verlagen van de werkdruk, want we hebben het met zijn allen al druk genoeg. Terwijl ze deze boodschap continu uitdraagt vanaf het moment dat ze om 07.30 uur de school binnenkomt tot het moment waarop ze op zijn vroegst om 17.15 uur vertrekt vraagt ze zich af waarom de boodschap niet binnenkomt.

Het ontbreken van noodzaak
Een leidinggevende hamert op de noodzaak van collegiale intervisie, want dat is dè manier om tot verbetering van de onderwijskwaliteit te komen. Op twee vakken na zijn de resultaten van de school overigens voldoende tot goed. De inspectie heeft de school al jarenlang beoordeeld als voldoende op alle onderdelen. Hij vraagt zich af waarom het team zo verveeld kijkt tijdens zijn presentatie.

Hoe dan wel?
Als leidinggevende word je doorgaans niet gelukkig van ‘op de winkel passen’. Waarom ben je immers leidinggevende geworden? Het geluk van een teamleider echter is niet noodzakelijkerwijs het geluk van een docent, het geluk van een rector is niet noodzakelijkerwijs het geluk van een conrector. Geluk, zou daar iets in zitten?

Geluk
Een prachtig woord, op vele manieren gebruikt. Enkele voorbeelden.
‘Dat is gelukkig goed afgelopen!’ ‘Heb ik even geluk!’ ‘Geld maakt niet gelukkig’.
Mensen streven Geluk na. Ze zoeken dat in vele vormen, personen, middelen, plaatsen, enzovoorts. Waar maken we de mensen aan wie we leiding geven nu gelukkig mee of wat kunnen we doen om hen gelukkig te maken? Want als zij gelukkig zijn komen de resultaten vanzelf. Toch?

Contradictie
In het verleden heb ik ‘La Marmotte’ – een tocht van 182 km over vier Alpenreuzen enkele keren gefietst. Iedere keer heb ik tijdens die rit vele momenten gehad dat ik mijn fiets, het zadel, het zweet in mijn ogen, het hete zuigende asfalt heb vervloekt. Op die momenten was ik zeker niet gelukkig. Toch kijk ik nu alweer uit naar een soortgelijke uitdaging. Geluk is kennelijk niet alles.

Autonomie
Geluk is zeker niet alles. Ik hoor regelmatig: “Geniet ervan!”. Mag ik dat alsjeblieft zelf bepalen? Misschien wil ik wel niet genieten om heerlijk te zwelgen in zelfmedelijden vanwege mijn zware baan. Laat me alsjeblieft zelf bepalen wat ik wil/mag doen.
Boeddha zei ooit eens: “Waarom haat u mij? Ik heb u toch niet geholpen?”
Dit gaat denk ik over autonomie. Je hebt vast collega’s die wel eens spreken over ‘iemand in zijn kracht zetten.’ Mag jouw collega zelf bepalen wat zijn kracht is of waar hij zijn kracht wil laten zien? Ik denk dat als we de autonomie van onze collega’s erkennen ze tot grote hoogte kunnen stijgen.

Oplossing
Helaas, ik ga je teleurstellen. Ik heb de wijsheid niet pacht. Gelukkig maar. Daar zou ik niet gelukkig van worden.
Wellicht kunnen de volgende stapstenen het begin van een pad zijn. Uiteraard zijn deze stenen niet afdoende voor een geplaveid pad. Aan jou om nog meer stenen neer te leggen.
Stapsteen Lef: Leiding geven met lef. Als ik zand te krampachtig in mijn handen knel loopt het me letterlijk tussen de vingers door. Heb ik het lef om los te laten en het zand te dragen in plaats van te begrenzen?
Stapsteen Waarom: Als ik iets wil veranderen, zou ik kunnen beginnen met de vraag ‘waarom’?
Stapsteen Onzin: Stop met onzin en doe wat de bedoeling is. Is hetgeen ik doe, wil, vraag: is dat echt nodig?
Stapsteen Autonomie: Hoe vind ik een evenwicht tussen het belang van de organisatie en de autonomie van mijn medewerkers?

Ja, duizenden boeken over leiderschap in duizenden vormen. Tientallen heb ik gelezen. Een aantal daarvan heeft me geïnspireerd Hieronder tref je er daarvan drie aan. Nog meer echter heb ik geleerd van mensen met wie ik werk en met wie ik heb gewerkt. En nog meer zal ik leren van de mensen met wie ik in de toekomst ga werken. Boeiend!

Ik hoop je in de toekomst ergens tegen te komen. Wie weet kunnen we tijd, ruimte, doelen en autonomie met elkaar verbinden tot een succesvol geheel (want van succes word ik wel gelukkig, zo is het dan ook wel weer).

Goede reis gewenst!

Teus de Vries, partner De Roo

Inspiratie voor bovenstaand stuk heb ik o.a. gevonden in:

• Ruimte, Frank Weijers
• De kracht van niet weten, Louis Steeman
• Leiding geven aan professionals, niet doen!, Matthieu Weggeman